Rào cản của Digital Twins: Khi “Kho Dữ liệu Cục bộ” và Sự Mệt mỏi Kìm hãm Công nghệ

Nghịch lý của sự hiện đại hóa

Chúng ta đang sống trong một nghịch lý thú vị của kỷ nguyên số. Trong khi các công nghệ nền tảng cho Bản sao Kỹ thuật số (Digital Twins – DT) như IoT, AI và Điện toán đám mây đã đạt đến độ chín muồi, tỷ lệ thành công của các dự án DT lại không tương xứng với kỳ vọng. Một thống kê từ Hexagon cho thấy khoảng 29% các công ty sản xuất toàn cầu đã triển khai chiến lược này, nhưng một phần lớn trong số đó đang chật vật để chứng minh hiệu quả thực tế.   

Vấn đề cốt lõi không nằm ở việc phần mềm không đủ mạnh hay cảm biến không đủ nhạy. Rào cản thực sự nằm ở những yếu tố vô hình và khó thay đổi hơn nhiều: cấu trúc tổ chức lỗi thời tạo ra các “kho dữ liệu cục bộ” (data silos) và hội chứng “mệt mỏi vì dữ liệu” (data fatigue). Bài viết này sẽ phân tích sâu sắc các khía cạnh phi công nghệ đang kìm hãm tiềm năng của Digital Twins, từ bối cảnh toàn cầu đến thực tiễn tại Việt Nam.

Di sản của Kỷ nguyên Công nghiệp: Những “Kho Dữ liệu Cục bộ” Cô độc

Nhiều chính phủ và doanh nghiệp lớn hiện nay vẫn vận hành dựa trên thiết kế của kỷ nguyên công nghiệp thế kỷ 20. Đó là cấu trúc phân cấp hình tháp, nơi các phòng ban hoạt động biệt lập để tối ưu hóa hiệu suất riêng lẻ.

Trong tư duy cũ, dữ liệu là tài sản riêng và quy trình được tối ưu hóa theo chiều dọc: Ban Tài chính lo tài chính, Ban Kỹ thuật lo kỹ thuật. Điều này hình thành nên các kho dữ liệu cục bộ, nơi thông tin bị “nhốt” kín và không thể chia sẻ ra bên ngoài. Tuy nhiên, Digital Twin lại vận hành theo cơ chế hoàn toàn khác: nó mô phỏng hệ sinh thái. Một thành phố hay một nhà máy không vận hành theo ranh giới phòng ban; chúng vận hành dựa trên các dòng chảy vật chất và thông tin xuyên suốt.   

Khi chúng ta cố gắng áp đặt công nghệ DT – vốn đòi hỏi sự kết nối ngang hàng và dòng chảy dữ liệu tự do – vào một cấu trúc tổ chức bị chia cắt bởi các kho dữ liệu cục bộ, thất bại là điều tất yếu. Dữ liệu bị cô lập khiến DT không thể phản ánh bức tranh toàn cảnh (holistic view), biến nó thành một mô hình 3D vô hồn thay vì một công cụ quản trị sống động.   

“Data Fatigue”: Kẻ thù vô hình của Hiệu suất

“Data Fatigue” (Mệt mỏi vì dữ liệu) là một thuật ngữ mô tả trạng thái quá tải khi khả năng thu thập dữ liệu vượt xa năng lực xử lý và chuyển hóa nó thành tri thức. Tại sao dữ liệu không tạo ra quyết định?

Thứ nhất, là sự đứt gãy trong tháp DIKW (Data-Information-Knowledge-Wisdom). Các tổ chức thường mắc kẹt ở tầng đáy của tháp dữ liệu. Họ sở hữu hàng terabyte dữ liệu cảm biến nhưng thiếu quy trình để lọc nó thành Thông tin và Tri thức. Kết quả là các nhà quản lý bị “tê liệt phân tích” (analysis paralysis) trước hàng nghìn cảnh báo đỏ trên màn hình.   

Thứ hai, trong khu vực công, sự mệt mỏi này lan sang cả người dân. Khi nguyên tắc “Thu thập một lần, sử dụng nhiều lần” không được thực thi do sự tồn tại của các kho dữ liệu cục bộ giữa các cơ quan, người dân phải cung cấp cùng một dữ liệu nhiều lần. Điều này không chỉ gây lãng phí mà còn làm giảm độ tin cậy và chất lượng của dữ liệu đầu vào cho hệ thống DT.   

Điểm nghẽn Hội tụ: Khi BIM gặp GIS

Một ví dụ điển hình cho sự xung đột giữa công nghệ và cấu trúc là nỗ lực tích hợp BIM (Mô hình thông tin công trình) và GIS (Hệ thống thông tin địa lý).

  • BIM đại diện cho thế giới vi mô (chi tiết tòa nhà), thường do bộ phận xây dựng quản lý trong kho dữ liệu riêng của họ.
  • GIS đại diện cho thế giới vĩ mô (không gian đô thị), do bộ phận quy hoạch đất đai quản lý.

Về mặt kỹ thuật, việc ghép nối hai hệ thống này là khả thi. Nhưng về mặt tổ chức, sự khác biệt về tiêu chuẩn dữ liệu (ví dụ: IFC so với CityGML) và quy trình quản lý khiến việc tạo ra một “Bản sao số Đô thị” liền mạch trở nên vô cùng khó khăn. Nếu không có một chiến lược quản trị dữ liệu thống nhất (như Môi trường Dữ liệu Chung – CDE theo chuẩn ISO 19650), dữ liệu sẽ bị mất mát ngữ nghĩa khi chuyển giao giữa các kho dữ liệu cục bộ này ,.   

Lời giải từ Góc độ Quản trị: Shared Stewardship

Để Digital Twins thành công, chúng ta không cần thêm phần mềm mới, chúng ta cần một cơ chế quản trị mới.

Khái niệm “Quản trị Chia sẻ” (Shared Stewardship) đang thay thế cho tư duy sở hữu độc quyền. Dữ liệu cần được xem là tài sản chung hoặc tài sản công (Public Good). Các nguyên tắc Gemini (Gemini Principles) do Trung tâm Xây dựng Kỹ thuật số Anh đề xuất đã trở thành kim chỉ nam cho hướng đi này, nhấn mạnh vào ba trụ cột: Mục đích (Purpose) – phải tạo ra giá trị công cộng; Niềm tin (Trust) – phải bảo mật và mở; và Chức năng (Function) – phải liên kết và tiến hóa.   

Digital Twins Shared Stewardship

Góc nhìn Việt Nam: Thách thức và Cơ hội

Tại Việt Nam, câu chuyện Digital Twin đang diễn ra sôi động nhưng cũng đầy thách thức.

  • Cơ hội: Các văn bản chiến lược như Nghị quyết 52-NQ/TW và Nghị định 47/2020/NĐ-CP về kết nối và chia sẻ dữ liệu số đã tạo hành lang pháp lý quan trọng. Nghị định 47 đặc biệt có ý nghĩa trong việc phá bỏ các kho dữ liệu cục bộ bằng cách quy định rõ trách nhiệm chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan nhà nước.   
  • Thực tiễn: Các địa phương như Đà Nẵng hay Đồng Nai đang tiên phong ứng dụng DT trong quản lý giao thông và quy hoạch. Tuy nhiên, rào cản lớn nhất vẫn là sự phân mảnh dữ liệu giữa các sở ban ngành và thói quen quản lý dựa trên văn bản giấy. Việc số hóa các kho lưu trữ giấy khổng lồ để biến chúng thành dữ liệu đầu vào cho DT đang tạo ra áp lực lớn, dẫn đến nguy cơ “mệt mỏi vì dữ liệu” cho đội ngũ cán bộ ,.   

Kết luận

Digital Twins đòi hỏi một cuộc cách mạng về tư duy quản trị trước khi là một cuộc cách mạng công nghệ. Để thành công, các nhà lãnh đạo cần chuyển dịch từ việc bảo vệ các “kho dữ liệu cục bộ” sang xây dựng cơ chế “quản trị chia sẻ”, và quan trọng nhất, phải biến dữ liệu từ một gánh nặng (fatigue) thành một nguồn tài nguyên được tinh lọc để kiến tạo giá trị thực.

Danh mục Tài liệu Tham khảo

Dưới đây là các nguồn tài liệu gốc được sử dụng trong bài viết:

« Quay lại

Bình luận

Bài Viết Liên Quan

Xem Nhiều Nhất